Dưới chân cột cờ Lũng Cú — vệt đất thiêng liêng đánh dấu điểm cực Bắc của Tổ quốc — có một ngôi làng nhỏ nằm khiêm nhường giữa những triền núi đá và ruộng bậc thang: Lô Lô Chải. Từ cái nhìn đầu tiên, Lô Lô Chải không cố gắng phô trương; nó mời gọi bằng sự mộc mạc hiền hòa của những ngôi nhà trình tường vàng, bởi bức tường đá khô kiên cố bao quanh sân, và bởi nhịp sống yên ả mà người Lô Lô đã giữ gìn suốt nhiều thế kỷ. Sự kết hợp giữa kiến trúc truyền thống, cảnh quan cao nguyên đá và văn hóa bản địa đã biến Lô Lô Chải thành một bản sao chân thực của “làng cổ tích” giữa rìa biên giới, nơi thời gian dường như chậm lại để nhường chỗ cho những câu chuyện đời thường, những phong tục và nghề truyền thống được trao truyền từ đời này sang đời khác.

Sự công nhận: một bước ngoặt cho du lịch cộng đồng:
Vào ngày 17/10/2025, Tổ chức Du lịch Liên Hợp Quốc (UN Tourism) chính thức vinh danh Lô Lô Chải trong danh sách “Làng du lịch tốt nhất thế giới 2025” — một sáng kiến toàn cầu tôn vinh những điểm đến nông thôn xuất sắc trong bảo tồn văn hóa, bảo vệ thiên nhiên và phát triển du lịch bền vững. Việc được đưa vào danh sách này không chỉ là một danh hiệu cao quý, mà còn là minh chứng cho nỗ lực lâu dài của cộng đồng và chính quyền địa phương trong việc xây dựng du lịch dựa trên nền tảng con người, bản sắc và môi trường.

Lịch sử, kiến trúc và đời sống: giữ bản sắc giữa thay đổi:
Lô Lô Chải có khoảng 120 hộ dân, phần lớn là người Lô Lô, một cộng đồng nhỏ nhưng giàu bản sắc. Nhiều ngôi nhà trong thôn có tuổi đời từ vài chục đến hơn 200 năm, được xây theo kỹ thuật trình tường cổ — lớp tường đất nén hoặc trình bằng đá, mái ngói âm dương mốc thời gian — đem đến một vẻ đẹp nguyên bản khó tìm ở các điểm đến du lịch hiện đại. Những con đường ngõ nhỏ lát đá, hàng rào đá xếp thủ công và sân trước trồng những chậu cây nhỏ đã tạo nên một không gian sống vừa thực dụng vừa thẩm mỹ, phản ánh quan niệm thẩm mỹ truyền thống và mối quan hệ mật thiết giữa người dân với môi trường tự nhiên. Dù du lịch đã xuất hiện ở Lô Lô Chải từ khoảng năm 2011, phần lớn cư dân vẫn duy trì nghề nông, canh tác ngô, lúa và các hoạt động thủ công truyền thống, đồng thời tham gia homestay và dịch vụ nhỏ để nâng cao thu nhập

Hành trình trở thành “Làng du lịch tốt nhất”: chiến lược bền vững và hỗ trợ kỹ thuật:
Sự thay đổi ở Lô Lô Chải không đến từ một đêm qua. Quá trình phát triển du lịch được thực hiện thận trọng, gắn với các tiêu chí quản trị, sáng tạo và đặc biệt là phát triển bền vững — điều kiện quan trọng để được UN Tourism xét chọn. Tỉnh và chính quyền địa phương chú trọng hoàn thiện cơ sở hạ tầng phù hợp (thu gom xử lý rác, nước sạch, nhà vệ sinh chuẩn), đào tạo kỹ năng đón tiếp, vệ sinh an toàn thực phẩm, phòng cháy chữa cháy và xây dựng quy định kiểm soát lượng khách nhằm tránh quá tải. Bên cạnh đó, các tổ chức quốc tế như Helvetas (Thụy Sĩ) đã đóng vai trò cố vấn kỹ thuật, hỗ trợ đào tạo và hoàn thiện hồ sơ ứng cử, giúp cộng đồng nâng cao năng lực quản lý dịch vụ du lịch theo hướng bền vững. Những nỗ lực này biến Lô Lô Chải từ một điểm tham quan đơn thuần thành mô hình du lịch cộng đồng “phát triển xanh”, nơi lợi ích kinh tế, bảo tồn văn hóa và bảo vệ môi trường được cân bằng

Trải nghiệm du khách: sống chậm, học cách nhìn và cảm:
Một đêm ở Lô Lô Chải mang đến trải nghiệm khác biệt so với nghỉ dưỡng trong thành phố hay khu nghỉ cao cấp: bạn có thể thức dậy với hơi sương trên mái ngói, nhâm nhi trà nóng cùng gia đình chủ nhà, nghe kể chuyện về phong tục, xem phụ nữ Lô Lô ngồi thêu dệt họa tiết thổ cẩm hoặc tham gia làm bánh, nấu rượu truyền thống. Những homestay — khoảng 28 trong tổng số 37 ngôi nhà cổ từng được cải dụng thành nơi đón khách — không chỉ cung cấp chỗ ngủ, mà còn là lớp học văn hóa sống, nơi du khách được mời tham gia các hoạt động lao động và lễ hội bản địa, từ gieo hạt đến thu hoạch, từ nhuộm vải đến múa hát. Những trải nghiệm giản đơn ấy, khi được dẫn dắt đúng cách, tạo nên sự kết nối sâu sắc giữa khách và chủ nhà, và tạo ra nguồn thu tại chỗ bền vững cho cộng đồng.

Cân bằng phát triển — thách thức và bài học:
Không thể phủ nhận rằng sự gia tăng quan tâm của du khách đặt ra nhiều thách thức: nguy cơ thương mại hóa quá mức, tác động lên môi trường, áp lực lên di sản kiến trúc cổ và nguy cơ biến đổi xã hội khi lợi ích kinh tế không được phân chia công bằng. Lô Lô Chải đang đối diện với bài toán cần quản lý khách tham quan một cách khoa học — hạn chế rác thải, kiểm soát xây mới ảnh hưởng đến cảnh quan, và bảo đảm rằng lợi ích từ du lịch được chia sẻ công bằng, với vai trò tích cực của phụ nữ và thanh niên địa phương trong chuỗi giá trị du lịch. Những bài học từ Lô Lô Chải có thể là kim chỉ nam cho các làng khác: phát triển bền vững không chỉ là tuyên ngôn mà cần hành động liên tục, giám sát và điều chỉnh chính sách theo thực tế.

Ý nghĩa rộng hơn: bản địa hóa du lịch và bảo tồn văn hóa:
Việc Lô Lô Chải được UN Tourism ghi nhận cũng gửi một thông điệp quan trọng: du lịch toàn cầu đang đánh giá cao những điểm đến biết cách bảo tồn bản sắc và phát triển kinh tế cộng đồng. Điều này mở ra cơ hội để Việt Nam giới thiệu những mô hình du lịch bản địa giàu giá trị nhân văn, đồng thời học hỏi cách xây dựng hồ sơ, tiêu chí và tiêu chuẩn phù hợp với các sáng kiến quốc tế. Với 5 làng của Việt Nam đã từng được UN Tourism vinh danh trong các năm gần đây (bao gồm Thái Hải, Tân Hóa, Trà Quế, Quỳnh Sơn, và giờ là Lô Lô Chải), xu hướng này cho thấy tiềm năng to lớn của du lịch nông thôn Việt Nam nếu được phát triển bài bản.

Gợi ý cho khách đến thăm — tôn trọng và chuẩn bị:
Nếu bạn dự định đặt chân tới Lô Lô Chải, hãy mang theo sự tôn trọng: tìm hiểu nét văn hóa địa phương trước khi đến, chọn homestay do cộng đồng quản lý, hạn chế mua sắm đồ lưu niệm làm từ vật liệu nhạy cảm với môi trường, và lắng nghe hướng dẫn về cư xử văn minh. Chuẩn bị sức khỏe cho độ cao và thời tiết (Lô Lô Chải nằm ở khoảng 1.470 m), mang theo đồ ấm nếu đến vào mùa lạnh, và tốt nhất là chia sẻ trải nghiệm theo cách khuyến khích phát triển bền vững — ví dụ tham gia hoạt động tình nguyện làm sạch làng, đóng góp vào quỹ cộng đồng hay đăng ký tour do chính người dân tổ chức. Những hành động nhỏ ấy góp phần bảo vệ vẻ nguyên sơ của làng cho thế hệ tiếp theo.

Kết lại: một viên gạch nhỏ cho bức tranh lớn:
Lô Lô Chải được vinh danh không phải là điểm kết — đó là một khởi đầu có trách nhiệm. Danh hiệu quốc tế mang đến cơ hội, nhưng chính cộng đồng và những người lên kế hoạch sẽ quyết định Lô Lô Chải sẽ đi tiếp con đường nào: tiếp tục giữ nhịp sống bản địa, mở rộng cơ hội sinh kế bền vững và bảo tồn di sản, hay để những giá trị ấy bị thương mại hóa. Đối với du khách, Lô Lô Chải là lời nhắc rằng du lịch hay nhất là khi nó giúp ta hiểu thêm về cách người khác sống, và khi mỗi chuyến đi trở thành hành động giữ gìn chứ không chỉ tiêu thụ.