1. Vị trí – Lịch sử – Tổng quan

Nằm giữa cao nguyên đá hùng vĩ, khu phố cổ Đồng Văn thuộc xã Đồng Văn tỉnh mới sáp nhập Tuyên Quang (trước đây là Hà Giang). Theo Nghị quyết sáp nhập, từ ngày 1/7/2025, toàn bộ địa bàn trước đây của Hà Giang và Tuyên Quang được quản lý chung dưới tên Tuyên Quang Province.

Khu phố cổ được hình thành từ đầu thế kỷ 20, mang dấu ấn kiến trúc kết hợp giữa người Hoa, người Tày, người H’Mông và ảnh hưởng kiến trúc Pháp thuộc.
Ở độ cao khoảng 1.000-1.600 m so với mực nước biển, khu vực Đồng Văn nằm trong vùng cao nguyên đá – môi trường thiên nhiên đặc thù, tạo nên không gian vừa hùng vĩ vừa cổ kính.

2. Kiến trúc và không gian đặc trưng

• Có khoảng 40 ngôi nhà cổ trên 100 năm tuổi, nhiều nhà gần 200 năm, với mái ngói âm-dương, khung gỗ, tường xây kiểu truyền thống.
• Hệ thống phố và chợ cổ nằm trong một thung lũng nhỏ, bốn phía là núi đá, tạo nên sự cô lập nhẹ nhàng nhưng vô cùng nên thơ.
• Trung tâm là ngôi chợ cổ hình “U” ngay trung tâm khu phố: với nhà cổ dựng quanh, nơi người dân các dân tộc thiểu số giao lưu, mua bán, trao đổi hàng hóa – vừa thương mại vừa xã hội.
• Vào ban đêm, đặc biệt là những ngày sự kiện tại khu phố cổ, không gian được thắp sáng bằng đèn lồng đỏ, tạo nên khung cảnh thơ mộng giữa cao nguyên đá.

3. Văn hóa – Con người – Đời sống bản địa

Khu phố cổ không chỉ đơn thuần là kiến trúc mà là nơi sinh sống của nhiều dân tộc: H’Mông, Dao, Tày, Nùng, Lô Lô, Hoa.

• Các ngày Chủ Nhật sáng thường có phiên chợ, người dân bản địa mặc trang phục truyền thống, mang hàng thổ cẩm, rượu ngô, thịt trâu, gà, trao đổi và giao lưu.
• Ẩm thực địa phương phong phú: món như thắng cố (hầm thịt ngựa/dê của người Mông), xôi ngũ sắc, bánh cuốn trứng, rượu ngô…
• Con người nơi đây tuy đơn giản nhưng rất mến khách; du khách đến đây thường được mời chén rượu ngô, trò chuyện về cuộc sống đồng bào vùng cao.

4. Lý do khu phố cổ đặc sắc – “điểm du lịch không thể bỏ qua”

• Kết hợp thiên nhiên và văn hóa: nằm giữa vùng cao nguyên đá – cao nguyên đá Đồng Văn – nơi phong cảnh hùng vĩ, núi đá, sương mù, ruộng bậc thang.
• Lịch sử và kiến trúc vẫn được lưu giữ: nhiều ngôi nhà cổ vẫn đứng vững, không gian phố cổ giữ được sự nguyên bản so với nhiều nơi khác.
• Trải nghiệm du lịch đa dạng: ghé thăm nhà cổ, uống cà phê trong không gian cổ, nghe kể chuyện người dân bản địa, tham gia phiên chợ, khám phá ban đêm.
• Không ồn ào, thương mại hóa quá mức: so với nhiều điểm du lịch đông đúc, nơi đây giữ được nét nguyên sơ, nhịp sống chậm của vùng cao.

5. Các hoạt động gợi ý khi tới phố cổ Đồng Văn

• Tản bộ quanh khu phố cổ, ngắm từng ngôi nhà cổ với mái ngói, cửa gỗ, tường cũ. Chụp ảnh ở các góc phố, ban công nhà cổ, vào chiều hoàng hôn hoặc bình minh.
• Ghé vào quán cà phê cổ như Old Town Coffee Đồng Văn để ngồi nhâm nhi ly cà phê, ngắm toàn cảnh phố cổ từ tầng trên.
• Tham gia phiên chợ: vào buổi sáng Chủ Nhật tại khu chợ cổ, nơi dân bản địa tụ họp, bạn có thể mua thổ cẩm, đồ lưu niệm, nếm thử ẩm thực địa phương.
• Thưởng thức ẩm thực bản địa: ăn món thắng cố, bánh cuốn trứng, xôi ngũ sắc, rượu ngô, thịt trâu gác bếp… và đặc biệt trải nghiệm đồ ăn đường phố trong khu phố cổ.
• Tham dự “Đêm phố cổ” (kéo dài vài ngày trong tháng, khi các hộ dân treo đèn lồng, tổ chức biểu diễn nghệ thuật dân tộc) — không gian đẹp lung linh.
• Khám phá vùng lân cận: từ phố cổ Đồng Văn bạn tiếp tục hành trình tới các điểm như dinh thự họ Vương, cột cờ Lũng Cú, đèo Mã Pì Lèng – tạo nên một tour vùng cao hoàn chỉnh.

6. Thời điểm nên đi – Lưu ý khi du lịch

• Thời gian lý tưởng: mùa hoa tam giác mạch (cuối mùa hè tới đầu thu, khoảng tháng 10), mùa lúa chín, hoặc mùa xuân khi sương mù nhẹ và sáng sớm trong lành.
• Vì địa hình cao, đường đi có nhiều đoạn đèo, cua gấp – nếu đi bằng xe máy hoặc tự lái cần lưu ý an toàn.
• Lưu trú: có nhiều homestay, nhà nghỉ trong thị trấn Đồng Văn; nếu muốn trải nghiệm bản địa nên chọn homestay gần phố cổ.
• Vào ban đêm, nhiệt độ có thể hạ thấp – nên mang theo áo ấm, giày tốt.
• Tôn trọng văn hóa địa phương: khi đến chợ phiên, chụp ảnh người dân nên xin phép; khi tham gia hoạt động văn hóa nên giữ trật tự.
• Hãy dành ít nhất một buổi tối để ở lại phố cổ, ngắm không gian về đêm, đèn lồng, thả mình vào nhịp sống chậm.

7. Gợi ý kịch bản tham quan

Ngày 1: Từ Hà Nội xuất phát tới thành phố Tuyên Quang – di chuyển tới xã Đồng Văn, nhận phòng. Buổi chiều tản bộ quanh phố cổ, chụp ảnh nhà cổ, ăn tối tại quán trong phố.
Ngày 2: Sáng tham gia phiên chợ tại phố cổ; mua sắm, ăn sáng thương mại bản địa. Chiều đi tham quan vùng lân cận (ví dụ dinh họ Vương, đèo Mã Pì Lèng). Tối dành cho “Đêm phố cổ” nếu đúng ngày.
Ngày 3: Bình minh tại phố cổ, uống cà phê ở Old Town Coffee, sau đó di chuyển tiếp các điểm như Cột cờ Lũng Cú hoặc trở về.

8. Vai trò và ý nghĩa phát triển du lịch

Khu phố cổ Đồng Văn không chỉ thu hút du khách bởi cảnh đẹp và kiến trúc, mà còn góp phần phát triển du lịch cộng đồng và bảo tồn văn hóa dân tộc. Việc sáp nhập tỉnh tạo ra một đơn vị hành chính lớn hơn—tỉnh Tuyên Quang mở rộng—giúp kết nối phát triển du lịch vùng cao, quy hoạch hạ tầng tốt hơn.
Việc khai thác du lịch tại khu phố cổ giúp tạo việc làm, thu nhập cho người dân địa phương, đồng thời khuyến khích bảo tồn nhà cổ, cảnh quan thiên nhiên.

9. Kết luận

Phố cổ Đồng Văn là một viên ngọc giữa cao nguyên đá – nơi giao hòa lịch sử, thiên nhiên và văn hóa bản địa. Du lịch tới đây không chỉ để ngắm cảnh mà là trải nghiệm, lắng nghe từng viên gạch cổ, từng nụ cười người dân, từng bữa ăn đậm bản sắc. Nếu bạn đang tìm một hành trình khác biệt, thiên về cảm nhận, thiên về văn hóa vùng cao thì phố cổ Đồng Văn chắc chắn nên nằm trong danh sách của bạn.